Prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na to kim jest, gdzie się urodził, jaki ma kolor skóry. Powszechnie prawa człowieka i wolności obywatelskiej dzieli się na trzy generacje. Prawa te stanowią fundament demokracji, wolności, społeczeństwa obywatelskiego oraz pokojowej egzystencji narodów.
Prawa człowieka – na czym polegają?
Podstawowe prawa człowieka, które przysługują każdemu człowiekowi, niezależnie od jego:
- koloru skóry
- narodowości
- religii
- płci
- orientacji seksualnej
- pochodzenia
- wykształcenia
definiujemy jako prawa człowieka. Prawa człowieka są to podstawowe wolności jakie przysługują każdemu człowiekowi z samego faktu bycia istotą ludzką. Takie prawa posiada każdy z nas, od urodzenia, aż do naturalnej śmierci. Prawa te stanowią fundament demokracji, wolności, społeczeństwa obywatelskiego oraz pokojowej egzystencji narodów. Odmowa poszanowania praw człowieka stanowi nie tylko osobistą krzywdę dla jednostki, ale sprzyja niepokojom społecznym i politycznym oraz przemocy i konfliktom zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między całymi narodami.
Wyróżnić można kilka ich rodzajów, a są to między innymi prawa:
- przyrodzone – nabywamy przez urodzenie
- powszechne – przysługują wszystkim ludziom
- niezbywalne – których nie można się zrzec
- nienaruszalne – nie można ich pozbawić żadnego człowieka
Rodzaje praw człowieka
Prawa można podzielić także na niższe kategorie, które już konkretnie mówią o swoim znaczeniu. Mowa tutaj o prawie:
- osobistym
- obywatelskim
- politycznym
- ekonomicznym
- społecznym
- kulturalnym
Prawo osobiste zabezpiecza jednostkę przed nadmierną ingerencją osób trzecich np. państwa, w jej życie prywatne. Obywatelskie mówi o przysługujących nam uprawnieniach. Prawa polityczne gwarantują nam możliwość aktywnego udziału w rządzeniu państwem, co łączy się z ustrojem demokratycznym w kraju. Ekonomiczne bezpośrednio dotyczą ekonomicznej egzystencji jednostki. Jeśli chodzi o prawa społeczne, to są one w stanie zapewnić każdemu człowiekowi poczucie bezpieczeństwa socjalnego, natomiast prawa kulturalne zapewniają każdemu człowiekowi prawo do ochrony, korzystania z dóbr krajowych jak i światowych.
Podwaliny praw człowieka można odnaleźć w zasadzie w większości religii na świecie oraz w większości systemów filozoficznych. Źródłem praw człowieka jest przede wszystkim godność osoby ludzkiej. Sam proces kształtowania się owych praw jest ściśle powiązany z wolą o wolność na świecie. Bez praw człowieka ciężko byłoby wyobrazić sobie współczesne życie polityczne jak i społeczne.
Generacje praw człowieka oraz wolności obywatelskiej
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka składa się ze wstępu, który mówi nam o motywach leżących u podstaw jej tworzenia. Podkreśla także uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jako podstawy wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie. Pierwsze trzy artykuły w owej deklaracji mają charakter mocno ogólny, ponieważ głównie mówią o wolności i prawie do życia.
Powszechnie prawa człowieka i wolności obywatelskie dzieli się na trzy generacje
I Generacja określa prawa osobiste, obywatelskie i polityczne, które zostały sformułowane już w oświeceniu (na przełomie XVIII i XIX wieku) pod wpływem koncepcji liberalnych. Prawa te zostały zawarte w Pakcie Praw Obywatelskich i politycznych z 1966 r. Przykłady praw I Generacji: prawo do wolności, prawo do życia, prawo do wyrażania swoich opinii, prawo do wolności osobistej, prawo do wolności wyznania, prawo do wolności sumienia, prawo do wolności myśli, prawo do wolności wyrażania poglądów, czynne i bierne prawo wyborcze, prawo zrzeszania się, prawo do udziału w życiu publicznym, prawo do obywatelstwa.
II Generacja praw człowieka określa prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny i duchowy oraz bezpieczeństwo socjalne. Pojawiły się już pod koniec XIX w. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela. Zapisywane są w konstytucjach różnych państw od czasu zakończenia I wojny światowej. Źródłem praw II generacji jest min. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 roku. Przykłady praw II Generacji: prawo do własności, prawo do edukacji, prawo do korzystania z dóbr kultury, prawo do emerytury, prawo do urlopu.
III Generacja praw człowieka mówi nam o prawach solidarnościowych; są to prawa kolektywne, przysługują społeczeństwom – ich podmiotem są grupy ludzi, ale nie pojedynczy człowiek. Ukazywać się zaczęły w latach 70 XX w., jednak prawdopodobnie można było spotkać je już wcześniej. Przestrzeganie praw tej generacji ma umożliwić korzystanie ludziom z dwóch poprzednich. Przykłady: prawo do życia w pokoju, prawo życia w demokracji, prawo do życia w czystym środowisku.W prawodawstwie międzynarodowym uważa się za obowiązkowe przestrzeganie praw I generacji, natomiast II i III w miarę możliwości.
Prawa człowieka, powinny być chronione przede wszystkim przez stosowane organy wewnętrzne KAŻDEGO państwa. Jeśli tak się jednak nie dzieje, można dochodzić swych racji przed organami międzynarodowymi. Istnieją dwa systemy ochrony praw człowieka:
- System uniwersalny, jakim jest ONZ, obejmuje wszystkie państwa i najważniejszymi dokumentami są: Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Pakty Praw Człowieka.
- System regionalny odnosi się tylko do ludności zamieszkującej dany obszar. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w roku 1948.
Łamanie praw człowieka
Jak wiadomo, zdarza się, że prawa człowieka zostają naruszone, a czasem nawet łamane. Same powody ich naruszania czy łamania, nie do końca zawsze są znane i mogą być różne. Wynika to przede wszystkim z odmienności i różnic dzielących poszczególne kraje. Przyczyny mogą być najróżniejsze:
- polityczne
- religijne
- rasowe
Często przyczyna ich łamania jest konieczność wybrania mniejszego zła.
Zobrazować można to przykładem, jakim jest stosowanie kar śmierci w USA. Każdy człowiek ma prawo do życia a jednak sądy w niektórych stanach np. Teksasie łamią je i skazują podsądnych na karę śmierci. Nie są to jednak wymysły sędziów, spowodowane własnymi kaprysami, natomiast skuteczny sposób na walkę z przestępczością, która ciągle wzrasta.
W krajach o totalitarnym systemie rządów, czyli np. Chiny bądź Korea Północna, państwo stara się nie ingerować w życie swoich obywateli oraz w ich działalność, dopóki ci egzystują według jego wyznaczników. Najczęściej łamane jest w takich sytuacjach prawo do wolności osobistej i wolności słowa. O przestrzeganiu tych praw, w danym kraju decyduje nie tylko system prawny państwa, ale również system norm etycznych. Prawa, będą traktowane poważnie tylko wtedy, gdy w danym społeczeństwie godność i życie człowieka znajdą się na szczęście hierarchii wartości. Nie ma żadnych statystyk, które powiedziałby nam o tym, w którym kraju najczęściej dochodzi do łamania praw człowieka, jednak bez wątpienia dochodzi do tego najczęściej w państwach o systemie totalitarnym oraz autorytarnym.
